Νέος Μηχανισμός Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα (CBAM)

 
Ο Carbon Border Adjustment Mechanism CBAM είναι ένας μηχανισμός φορολόγησης του CO2 από την ΕΕ για να υποστηρίξει τις στρατηγικές απανθρακοποίησης (decarbonization) και να καταπολεμήσει τη διαρροή άνθρακα (carbon leakage). Η διαρροή άνθρακα συμβαίνει όταν οι τιμές άνθρακα και άλλα μέτρα της ΕΕ οδηγούν σε αυξημένα κόστη και ανταγωνιστική πίεση στους τομείς με υψηλές εκπομπές. Ως αποτέλεσμα, οι εγκαταστάσεις παραγωγής μεταφέρονται σε χώρες εκτός ΕΕ όπου δεν υπάρχει φόρος CO2, ή τα προϊόντα της ΕΕ αντικαθίστανται από εισαγωγές από τρίτες χώρες που προκαλούν ακόμα μεγαλύτερες εκπομπές. Αυτό μεταφέρει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σε χώρες με ελλιπείς ή περιορισμένους στόχους κλιματικής αλλαγής αντί να τις μειώσει. Ο CBAM αποτρέπει αυτές τις παρακαμπτικές τάσεις. Αυτό συμβαίνει επειδή όταν τα προϊόντα CBAM εισάγονται στην ΕΕ, θα πρέπει να καταβληθεί η προβλεπόμενη τιμή άνθρακα ισοδύναμη με αυτήν εντός της ΕΕ. Στη συνέχεια, οι εταιρείες πρέπει να αγοράσουν τα λεγόμενα πιστοποιητικά CBAM στο ποσό του υπολογισμένου φόρου άνθρακα.

Ο CBAM ισχύει για τα προϊόντα που εισάγονται από όλες τις χώρες εκτός της ΕΕ, εκτός αν η χώρα: 

- ήδη συμμετέχει στο EUETS - όπως η Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και η Νορβηγία, που είναι μέλη του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου ("ΕΟΧ") - ή 
- συνδέει πλήρως το δικό της σύστημα εμπορίας εκπομπών με το EUETS και υιοθετεί την ίδια τιμή άνθρακα με αυτήν που καταβάλλεται στο πλαίσιο του EUETS - όπως η Ελβετία.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Συμβούλιο έχουν ορίσει την 1η Οκτωβρίου 2023 ως ημερομηνία έναρξης του κανονισμού CBAM. Αυτό ξεκινά μια τριετή μεταβατική φάση που επικεντρώνεται κυρίως στις υποχρεώσεις αναφοράς (reporting).

Στην αρχική φάση, το CBAM καλύπτει 6 κύριες γραμμές προϊόντων που έχουν καθοριστεί μέσω των κωδικών NACE τους. Αυτά τα προϊόντα έχουν επιλεγεί βάσει του υψηλού επιπέδου εκπομπών άνθρακα και του δυνητικού κινδύνου διαρροής άνθρακα. 

- Σίδηρος και χάλυβας
- Τσιμέντο
- Λιπάσματα
- Αλουμίνιο
- Ηλεκτρικό ρεύμα
- Υδρογόνο.

Κατά τη διάρκεια της μεταβατικής φάσης, από 1η Οκτωβρίου 2023 έως 31η Δεκεμβρίου 2025, οι εισαγωγείς πρέπει να γνωρίζουν το Ανθρακικό Αποτύπωμα Προϊόντος - "Product Carbon Footprint" (PCF) των συγκεκριμένων προϊόντων που εισάγουν. Το PCF περιλαμβάνει τις άμεσες εκπομπές (κατηγορίες 1 και 2) και όλες τις έμμεσες εκπομπές (κατηγορίας 3) που έχουν προέλθει από την εφοδιαστική αλυσίδα του προϊόντος μέχρι στιγμής. Αυτό το PCF θα πρέπει να υπολογιστεί βάσει διεθνών αναγνωρισμένων προτύπων όπως το GHG Protocol, το ISO 14064, κ.ά. 

Αν και οι υπολογισμοί για τις ενσωματωμένες εκπομπές θα προέρχονται από τον εξαγωγέα, η ευθύνη θα βρίσκεται στον εισαγωγέα της ΕΕ να κατέχει τις εκθέσεις PCF για όλες τις εισαγωγές.

Η προθεσμία για την έκθεση θα είναι ένας μήνας μετά το τέλος κάθε τριμήνου. Έτσι, η πρώτη έκθεση πρέπει να υποβληθεί τον Ιανουάριο του 2024. Κατά τη διάρκεια της περιόδου μετάβασης του CBAM, οι εισαγωγείς δεν υπόκεινται σε οικονομική υποχρέωση πέραν των πιθανών ποινών από τη μη συμμόρφωσή τους στην κατοχή των απαραίτητων PCF. Από τις 31 Δεκεμβρίου 2024, οι εισαγωγείς μπορούν να υποβάλουν αίτηση για να αναγνωριστούν ως εγκεκριμένοι δηλωτές (declarants) CBAM. Μόλις εγκριθεί, ο εγκεκριμένος δηλωτής CBAM θα έχει πρόσβαση στον λογαριασμό του στο Πανευρωπαϊκό μητρώο CBAM.

Οι εκθέσεις PCF πρέπει να περιλαμβάνουν:
* την ποσότητα κάθε είδους αγαθού εκφρασμένη σε MWhή τόνους
* συνολικές ενσωματωμένες εκπομπές που καλύπτουν εκπομπές κατηγοριών 1-2-3
* τιμή άνθρακα που οφείλεται στη χώρα προέλευσης για τις ενσωματωμένες εκπομπές στα εισαγόμενα αγαθά, λαμβάνοντας υπόψη εκπτώσεις (rebates) και άλλες μορφές αποζημίωσης.

Επέκταση του CBAM της ΕΕ έως το 2030

Μετά τη μεταβατική περίοδο του CBAM, το μοντέλο θα επεκταθεί σε άλλους τομείς του EU ETS σταδιακά έως το 2030. Έτσι, το CBAM θα εφαρμοστεί επίσης διαδοχικά στους ακόλουθους τομείς:
- Διύλιση πετρελαιοειδών
- Ορυκτά καύσιμα
- Όλα τα μέταλλα
- Χαρτί και χαρτόνι
- Γυαλί και κεραμικά
- Οξέα και οργανικά χημικά
- Αεροπορία
- Ναυτιλία
- Ασβέστη

Από την 1η Ιανουαρίου 2026, οι εισαγωγείς πρέπει να διαθέτουν πιστοποιητικά CBAM ισοδύναμα με την τιμή άνθρακα των ενσωματωμένων εκπομπών που επιβεβαιώνονται από ανεξάρτητους φορείς. Ο κανονισμός περιγράφει τη μεθοδολογία καθορισμού των τιμών, την αναγνώριση των πιστοποιητικών και τις διαδικασίες εγγραφής. Οι εισαγωγείς που έχουν οριστεί ως δηλωτές CBAM υποχρεούνται να δημιουργήσουν λογαριασμούς CBAM και ετησίως να υποβάλλουν δηλώσεις που επιβεβαιώνουν και υποβάλλουν τον συγκεκριμένο αριθμό πιστοποιητικών. 

Το κανονιστικό πλαίσιο περιλαμβάνει κυρώσεις για τη μη συμμόρφωση, συμπεριλαμβανομένων καθυστερημένων υποβολών, μη εξουσιοδοτημένων εισαγωγών και μέτρα για τον περιορισμό πρακτικών παράκαμψης. 

ΠΗΓΉ : capital.gr

Χρήσιμοι σύνδεσμοι : 

https://taxation-customs.ec.europa.eu/carbon-border-adjustment-mechanism_en?prefLang=el

https://trade.ec.europa.eu/access-to-markets/el/news/mihanismos-synoriakis-prosarmogis-anthraka-mspa